Bilanço Nedir?

Finansal dünyada hemen herkesin duyduğu ancak detaylarına hâkim olmanın her zaman kolay olmadığı kavramlardan biri olan bilanço, işletmelerin finansal sağlığını gözler önüne seren en önemli araçların başında gelir. 

Şahıs şirketi veya limitet şirket gibi ayrımlar fark etmeksizin bütün şirketlerin mal varlığını, borçlarını ve öz kaynaklarını göstermek için kullanılabilen bilanço aslında bir işletmenin fotoğrafını çekmekle eşdeğerdir. Bu fotoğraf, şirketin mevcut durumunu göstermekle birlikte geleceğe dair planlar yapılabilmesini de mümkün kılar. Dolayısıyla bilançoyu doğru okuyabilmek, finansal başarının anahtarıdır. 

Eğer tam bu noktada aklınıza “Şahıs şirketi nedir?” veya “Limitet şirket nedir?” gibi sorular takıldıysa bu konulara dair hazırladığımız rehberlerimize göz atabileceğinizi anımsatmak isteriz.

Peki, bilanço nedir ve neden bu kadar önemlidir? Gelin, bilançonun temel unsurlarına, nasıl hazırlandığına ve türlerine detaylı bir bakış atalım. 

Bilanço Nedir?

Teknik terimlerde boğulup gözünüzü korkutmaya hiç gerek yok. Bilançonun hem tanımını hem de önemini pratik bir şekilde ele alacağız.

Bilançonun Tanımı

Bilanço; bir işletmenin belirli bir tarihte sahip olduğu tüm varlıklar, borçlar ve öz kaynakların özetini sunan finansal bir tablodur. Bu tablo, işletmenin mali durumunu açık ve net bir şekilde gösterir. İşletmenin neleri borç olarak taşıdığı, ne kadar mal varlığı olduğu ve öz sermayesinin ne durumda olduğu bilançoda yer alır. Şirketlerin mali sağlığı açısından oldukça önemli olan bilanço, genellikle mali yılın sonunda veya belirli dönemlerde hazırlanır. İşletmelerin sürdürülebilirliğini sağlamak ve yatırımcıların güvenini kazanmak için düzenli olarak doğru bir bilanço hazırlanması gerekir.

Bilanço, iki ana bölümden oluşur: Aktifler (varlıklar) ve pasifler (yükümlülükler ve öz kaynaklar). Aktif tarafında şirketin sahip olduğu tüm değerli varlıklar, pasif tarafında ise borçlar ve öz sermaye yer alır. Her iki tarafın toplamı eşit olmalıdır. Bu finansal denklik, bilançonun temel prensibini oluşturur. 

Bilançonun Önemi

İşletmeler için adeta bir denge tablosu olan bilanço, şirket içi yönetim için olduğu kadar dış paydaşlar için de güvenilir bir bilgi kaynağıdır. Yatırımcılar, şirketin mali yapısını analiz etmek için öncelikle bilançoya bakarlar; çünkü bilanço, şirketin maddi durumunu net bir şekilde ortaya koyar. Yüksek borç oranları veya düşük varlık değeri gibi göstergeler, yatırımcıların şirketin geleceğine dair kararlarını etkileyebilir. Bilançonun düzgün ve anlaşılır bir şekilde hazırlanması, yatırımcıların güvenini kazanmak açısından büyük bir adımdır.

Bilanço, bankalar için de önem arz eder. Kredi veren kuruluşlar, bir şirketin bilançosunu inceleyerek geri ödeme gücünü analiz ederler. Bilançoda yer alan veriler, şirketin borç ödeme kapasitesini ve likiditesini göstermekte kullanılır. Bu veriler ışığında bankalar, işletmeye kredi verip vermemeye veya kredinin koşullarını belirlemeye karar verirler. Bu sebeple bilançonun doğru ve güvenilir bir şekilde düzenlenmesi, işletmenin finansal kaynaklara erişimini doğrudan etkiler.

Bilançolar, işletme yöneticileri için de iç kontrol ve planlama aracı görevi üstlenir. Şirket sahipleri ve yöneticiler bilançoları analiz ederek hangi alanlarda daha fazla yatırıma ihtiyaç olduğunu veya hangi mali yükümlülüklerin azaltılması gerektiğini görebilir. Finansal yönetim ve planlama açısından kritik bir kaynak olan bilanço, doğru kararların alınmasına katkıda bulunarak işletmenin finansal sağlığını korur.

Bilanço Nasıl Hazırlanır?

Şimdiye kadar her şeyin oldukça net ilerlediğini düşünüyoruz. O hâlde gelin, bilançonun nasıl hazırlandığını da aynı pratiklikle ele alalım.

Bilanço Elemanları

Bir bilançonun temel bileşenleri; varlıklar, borçlar ve öz kaynaklardır. Varlıklar, şirketin sahip olduğu tüm değerleri kapsar. Bunlar nakit, stok, alacaklar, binalar gibi unsurlardır. Varlıklar ikiye ayrılır: Dönen varlıklar ve duran varlıklar. Dönen varlıklar, kısa vadede nakde çevrilebilecek varlıklardır. Duran varlıklar ise daha uzun süre şirketin kullanımında olan varlıkları ifade eder.

Borçlar şirketin diğer taraflara olan mali yükümlülüklerini yani borçlarını ifade eder. Öz kaynaklar ise işletme sahiplerinin şirketteki paylarını ve sermaye yatırımlarını kapsar. Varlıklara benzer şekilde borçlar da kısa ve uzun vadeli olarak ikiye ayrılır. Bu ayrım, şirketin ödeme yükümlülüklerinin ne kadar sürede yerine getirilmesi gerektiğini gösterir.

Varlıklar bilançonun aktif bölümünde, borçlar ve öz kaynaklar ise pasif bölümünde yer alır. Bilançoda yer alan bu bileşenlerin dengede olması yani toplam varlıkların toplam borç ve öz kaynaklara eşit olması gerekir. Bu denklik prensibi, bilançonun güvenilirliğini sağlar ve işletmenin finansal sağlığını yansıtır. 

Bilanço Hazırlama Adımları

Bir bilançonun hazırlanmasında izlenecek birkaç temel adım vardır. İlk olarak şirketin sahip olduğu tüm varlıklar belirlenir ve değerleri kaydedilir. Varlıkların dönen ve duran olarak baştan ayrılması, bilançonun düzenlenmesini kolaylaştıracaktır.

İkinci adımda şirketin tüm borçları listelenir. Borçlar da kısa ve uzun vadeli olarak ayrılır. Bu ayrım, borçların ödeme süresini ve önceliğini belirler. Kısa vadeli borçlar genellikle bir yıl içinde ödenecek borçlardır, uzun vadeli borçlar ise daha uzun vadeli finansal yükümlülüklerdir.

Son olarak öz kaynaklar belirlenmeli ve bilançoda yer alacak şekilde düzenlenmelidir. Öz kaynaklar, şirketin sahip olduğu sermaye ile geçmişteki kazançlarının birikimini içerir. Öz kaynakların belirlenmesi ve bilançoda uygun şekilde gösterilmesi, şirketin mali yapısının şeffaf bir şekilde ortaya konulmasını sağlar. Bu adımların ardından bilanço, toplam varlıklar ile toplam borç ve öz kaynakların eşit olup olmadığını kontrol ederek tamamlanır.

Bilanço Türleri

Sırada farklı bilanço türleri var. Bilançolar rapor şeklinde, hesap şeklinde, karşılaştırmalı, analitik, konsolide, ticari, mali ve işletme olmak üzere 8 farklı türe ayrılır. Kısa ve net açıklamalarıyla bu türlere göz atalım.

Rapor Şeklinde Bilanço

Pasif hesapların aktif hesapların altında sıralandığı bilanço türüdür.

Hesap Şeklinde Bilanço

Pasiflerin sağa, aktiflerin sola yerleştirildiği; T şeklinde düzenlenen bilanço türüdür.

Karşılaştırmalı Bilanço

Herhangi bir tarihe ait bilanço ile başka bir dönemin bilançosunun karşılaştırılmasıya elde edilir.

Analitik Bilanço

Hesap tutarlarının ve diğer değişkenlerin farklı açılardan hesaplanmasıyla hazırlanan yani bir bakıma analize uygun biçimde geliştirilen bilanço türüdür.

Konsolide Bilanço

Ana şirkete bağlı olan işletmelerin belli bir anı nitelendiren finansal durumlarının toplu şekilde ele alındığı bilançodur.

Ticari Bilanço

Ticari hayattaki gereksinimlere ve muhasebe uygulamalarının işaret ettiği modellere göre hazırlanan bilanço çeşididir.

Mali Bilanço

Vergi kanunlarına birebir uygun şekilde hazırlanmış bilanço türüdür.

İşletme Bilançosu

İşletmelerin belli bir dönemini veya herhangi bir anı kapsayan bilanço tablosu. 

Bilanço Analizi

Elinize bir bilanço geldiğinde bir bakışta okuyabilmeyi ister miydiniz? Bunu yapmak çin sadece iki temel konuya detaylı bakmak yeter.

Bilanço Oranları

Bilanço oranları; şirketin varlıklarını ne kadar etkin kullandığını, borçlarını nasıl yönettiğini ve öz kaynak verimliliğini analiz etmek için kullanılır. Bilanço analizinde sıkça kullanılan oranlar arasında likidite oranı, borç oranı ve öz kaynak kârlılığı başta gelir. 

Likidite oranı, işletmenin kısa vadeli borçlarını ödeyebilme yeteneğini ölçerken borç oranı da şirketin borç yükünü gösterir. Öz kaynak kârlılığı ise şirketin kazancını öz kaynaklarına göre ne kadar etkin bir şekilde artırabildiğini ortaya koyar.

Yüksek borç oranı, şirketin finansal açıdan zor durumda olduğunu veya aşırı borçlandığını gösterir. Diğer yandan düşük likidite oranı, işletmenin kısa vadeli yükümlülüklerini karşılamakta zorlanabileceğine işaret eder. 

Finansal Durum Değerlendirmesi

Bir şirketin finansal durumunu değerlendirmek, sadece bilançodaki rakamlara bakmakla sınırlı kalmamalıdır. Bilançonun detaylı bir analizi yapılarak şirketin mali yapısı, büyüme potansiyeli ve riskleri daha net bir şekilde ortaya konabilir. Bu değerlendirme ise şirketin borçlarını ödeyebilme kapasitesini, yatırım yapma yeteneğini ve öz sermaye yapısını inceleyerek gerçekleştirilmelidir. 

Finansal durum değerlendirmesinde bilançoya ek olarak gelir tablosu ve nakit akış tablosu gibi diğer mali tablolar da dikkate alınır. Bu şekilde daha kapsamlı bir analiz yapılır ve şirketin tüm finansal performansı gözler önüne serilir. Özellikle şirket satın alımları ve birleşmeleri sırasında bu tür değerlendirmelerin yapılması çok önemlidir, çünkü şirketin gerçek değerini belirlemek için en net veriler böyle elde edilir.

Bilanço ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Bilanço ve gelir tablosu arasındaki fark nedir?

Bilanço; belirli bir tarihte şirketin sahip olduğu varlıkları, borçları ve öz kaynakları gösterirken gelir tablosu ise belirli bir dönemde şirketin elde ettiği gelirleri ve yaptığı giderleri özetler. 

Bilanço neden önemlidir?

Yatırımcılar, kredi verenler ve şirket yöneticileri, bilançoyu inceleyerek şirketin finansal durumu hakkında bilgi sahibi olur. Bu sayede işletmenin borç ödeme kapasitesi, varlık durumu ve sermaye yapısı gibi önemli bilgiler elde edilir. 

Bilanço nasıl okunur?

Bilançoyu okumak için öncelikle aktif ve pasif dengesi kavranmalıdır. Aktifler, şirketin sahip olduğu tüm varlıkları, pasifler ise borçlar ve öz kaynakları içerir. Varlıkların, borçlar ve öz kaynak toplamına eşit olması gerekir. Ayrıca dönen ve duran varlıklar ile kısa ve uzun vadeli borçların ayrımı, şirketin mali durumunu analiz etmekte önemli ipuçları sunar. 

Bilanço hangi sıklıkla hazırlanır?

Bilanço genellikle yıl sonunda, mali yılın kapanışında hazırlanır. Ancak birçok işletme, dönemsel finansal durumu değerlendirmek için üç aylık veya altı aylık ara bilançolar da hazırlar.

Bilanço analizi ne işe yarar?

Bilanço analizi, şirketin mali durumunu ve finansal sağlığını değerlendirmeye yarar. Bu analiz sayesinde şirketin borçluluk durumu, varlıklarının etkinliği ve öz kaynak kullanım verimliliği gibi konular detaylı şekilde incelenebilir.

Bilançoyu doğru bir şekilde analiz etmek ve anlamak, işletmenin uzun vadeli başarısını güvence altına almanın anahtarıdır. Bu nedenle mali tablolar arasında yer alan bilançoyu okuyabilmek ve analiz edebilmek, şirketin geleceğine dair güvenilir planlar yapmayı sağlayan önemli bir beceridir. Bu rehber sayesinde artık siz de bir bilançoyu çok net şekilde okuyup yorumlayabilirsiniz.

İşletmeleri ilgilendiren belgelerden bir diğeri ise ibraname. “İbraname Nedir? Alacak Verecek İşlemlerinde Önemli Belge” yazımız ile bu belgeye dair detayları öğrenebilirsiniz.