Mazeret İzni Nedir?

Başarılı şirketlerin sırrı, çalışanlarının haklarına gösterdikleri özende yatar. Mazeret izni de çalışanların en çok önemsediği haklarından birisidir. Dolayısıyla işletmelerin de uygulanması konusunda en çok özen göstermesi gereken hakların başında mazeret izni gelir.

Mazeret izni, özel sektör veya kamuda en çok merak edilen haklardan birisidir.  İş Kanunu, işçinin olağanüstü durumlardan dolayı aldığı yıllık izinler haricindeki ücretli izinleri mazeret izni olarak nitelendirir. Yasada veya iş sözleşmesinde belirtilmeyen gerekçelerle alınan ücretli izinler ise “idari izin” olarak kabul edilir. Kamudaki idari izin kavramından farklı olarak özel sektörde işverenin veya iş yerinin sözleşme ve yasalar dışında gönüllü olarak verdiği ücretli izinler de idari izin kapsamında değerlendirilir. 

Mazeret izni, işçinin işverenin onayı olmadan kullanabileceği bir haktır. İdari izin ile arasındaki en büyük fark da budur; çünkü işverenler, uygun bulmadıkları durumlarda idari izin vermeme hakkına sahiptir.

Ücretli izin kapsamında bulunan bu hak, personelin herhangi bir maddi kayba uğramadan ilgili yasal imkândan yararlanmasını sağlar. Ayrıca izin süresince geçen zaman çalışma süresine dâhil edilir. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), iki günden uzun süreli raporlar ve evlat edinme izinleri gibi durumlarda çalışanların ücretini karşılar. Ancak bu ücret, doğrudan çalışanın hesabına maaş olarak yansıtılmaz.

Mazeret İzni Kaç Gün Kullanılır?

Özel sektör için İş Kanunu'nda mazeret izinleri Ek Madde 2 altında ayrı başlık altında belirtilir. Bu izinler; evlilik, doğum, ölüm ve engelli ebeveyn iznini içerir. 

İşçiye;

• Evlilik durumunda 3 gün,
• Evlat edinme durumunda 3 gün,
• Anne veya babanın, eşin, kardeşin, çocuğun ölümü durumunda 3 gün,
• Eşin doğum yapması durumunda 5 gün,
• Hastalık raporuna dayalı olarak en az %70 oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde ve çalışan ebeveynden sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla 1 yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde 10 güne kadar ücretli izin verilir.

İşçi ve işveren, kendi aralarında anlaşarak bu izinlerin süresini artırabilir ve taşınma izni gibi yeni mazeret izinleri ekleyebilir. Kamu görevlilerinde ise bu süreler farklılık gösterebilir. 

Mazeret İzni Nasıl Alınır?

Çalışanlar, acil durumlarda mazeret izni kullanabilmek için işverene yazılı veya sözlü olarak bildirimde bulunmalıdır. Bu iş akdine bağlı bir gerekliliktir. Örneğin düğün mazeret izni talep etmek isteyen bir personel, bu isteğini dilekçe ile belirterek yasal haklarını kullanabilir. İşveren, çalışanın talebini değerlendirdikten sonra kanunda belirtilen süreler içinde evlilik mazeret iznini verecektir. Personel, izin taleplerini dürüstçe ve açıkça belirtmelidir. Ayrıca hastalık veya engelli bir çocuğun olması gibi durumlarda doktordan alınan sağlık raporu da sunulmalıdır.

Mazeret İzni Dilekçesi Örneği

Mazeret izni dilekçe örneği; özel sektörde şirketten şirkete, kamuda ise birimden birime değişiklik gösterir. Bu nedenle bağlı bulunduğunuz kamu kurumunun web sitesinden ya da özel sektördeyseniz insan kaynakları departmanınızdan mazeret izni dilekçesi örneği edinebilirsiniz.

Özel Sektörde Mazeret İzni

Özel sektörde çalışan işçilerin mazeret izinleri, 4857 sayılı İş Kanunu'nda net biçimde belirtilmiştir. Bu izinler, işçinin işle ilgisi olmayan yani kişisel hayatıyla ilgili ve yasada belirlenmiş gerekçeler uyarınca aldığı izinlerdir. İşçinin bu izne hakkı olduğu için işverenin ayrıca onayına gerek yoktur. 

Ayrıca bu izinler sırasında işçinin maaşından herhangi bir kesinti yapılmaz, bu izinler ücretli izin kategorisine girer. İşveren ve Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), mazeret izni süresince işçiye ödenmesi gereken ücretleri ödemekle yükümlüdür.

Özel Sektörde Mazeret İzni Sebepleri

İş Kanunu’na göre özel sektörde mazeret izni sebepleri aşağıdaki gibidir:

• Evlilik İzni: İşçinin evlilik yapması durumunda 3 günlük izin hakkı bulunur.
• Ölüm İzni: İşçinin anne, baba, eş, kardeş ya da çocuğunun ölümü durumunda 3 günlük izin hakkı bulunur.
• Evlat Edinme İzni: İşçinin evlat edinmesi durumunda 3 günlük izin hakkı bulunur.
• Babalık İzni: İşçinin eşinin doğum yapması durumunda erkek işçiye 5 günlük izin hakkı verilir.
• Çocuk İçin Tedavi İzni: İşçinin en az %70 oranında engelli ya da süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisi için yıl içinde 10 günlük izin hakkı bulunur.

Kamu Görevlilerinde Mazeret İzni

Kamu görevlileri için mazeret izinleri, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nda detaylı bir şekilde düzenlenmiştir. Bu izinler, bir kamu görevlisinin kişisel yaşamında karşılaştığı özel durumlar veya zorunluluklar nedeniyle belirli bir süreyle izinli sayılmasını sağlar. Genellikle beklenmedik ve acil durumlar için kullanılan bu izinler, hem kamu görevlilerinin aile hayatını düzenlemelerine hem de özel ihtiyaçlarını karşılamalarına olanak tanır.

Devlet Memurlarının Mazeret İzni Sebepleri

Kamu görevlilerine verilebilecek mazeret izinleri oldukça çeşitlidir ve her biri belirli koşullara tabidir:

• Doğum İzni: Kadın memurlara, doğum öncesi ve sonrası 8’er haftadan toplamda 16 hafta izin verilir. Bu izin, annenin ve bebeğin sağlığına odaklanarak annenin doğum öncesi ve sonrası dönemde dinlenmesine olanak tanır. Çoğul gebelik durumunda bu süreye ek olarak 2 hafta daha izin verilir.
• Evlat Edinme İzni: Devlet memuru veya eşinin evlat edinmesi durumunda, çocuğun teslim alınmasından itibaren 8 hafta mazeret izni hakkı doğar. Bu süre, ailenin yeni üyenin uyum sürecini rahatça yönetmesine olanak tanır.
• Babalık İzni: Eşi doğum yapan memura, 10 gün babalık izni verilir. Bu izin, babanın doğum sürecinde eşine ve yeni doğan bebeğe destek olması için önemli bir fırsat sunar.
• Evlilik İzni: Memurun kendisinin veya çocuğunun evlenmesi durumunda memura 7 gün evlilik izni verilir. Bu izin, evlilik töreni ve sonrasındaki düzenlemeler için gerekli olan zamanı sağlar.
• Ölüm İzni: Memurun eşinin, çocuğunun, annesinin, babasının veya kardeşinin ölümü durumunda, memura 7 gün süreyle ölüm izni verilir. Bu izin, memurun acı bir kayıp yaşaması durumunda düzenlemeler yapabilmesine ve yas sürecini atlatmasına yardımcı olur.
• Amir Tarafından Verilebilen Mazeret İzni: Yukarıdaki durumlar dışında amirin uygun görmesi ve kaymakam / vali tarafından onaylanması halinde memura 10 güne kadar mazeret izni verilebilir. Bu izin, beklenmedik durumlar veya kişisel zorunluluklar karşısında esneklik sağlar.

Özel sektörde de kamuda da mazeret izni kullanma hakkı, yasal düzenlemelerle güvence altına alınmıştır. Bu nedenle işveren / amir, talep edilen izinleri kanuni zeminde onaylamadığı takdirde hukuki sonuçlarla karşılaşabilir. Ancak işverenin, her durumda mazeret izni vermek zorunda olmadığı da unutulmamalıdır. Dolayısıyla çalışanlar bu tür durumlarda sadece işverenin onayıyla izin kullanabilir.

6645 sayılı Kanun ve 4857 sayılı İş Kanunu haricinde mazeret iznine benzeyen düzenlemeler aşağıdaki kanunlarda da farklı iş kollarına yönelik olarak karşımıza çıkar. Bu düzenlemeler ismen mazeret izni olarak geçmese de uygulanma yöntemi bakımından mazeret izni ile aynı yapıdadır:

• 5953 sayılı Basın İş Kanunu’nda 19. maddede gazetecilerin çocuklarının doğması durumunda 3 gün; eş, çocuk, baba vefatı durumunda 4 gün, çocuğunun evlenmesi veya kardeş, torun, büyük anne veya büyük babanın vefatı durumunda 2 gün olağanüstü ücretli izne tabi tutulacağı belirtilir.
• 854 sayılı Deniz İş Kanunu, gemiadamının evlenmesi durumunda 3; anne, baba, eş, kardeş ve çocuklarının vefatı durumunda ise 2 güne kadar izin hakkı olduğu belirtilmiştir. 

Söz konusu izinler, fiilen çalışılan günler gibi hesaplansalar ve gerekçeleri bağlamında mazeret izni ile aynı yapıda olsalar da farklı isimler taşımaktadır.

Bu yazımızda özel sektörde ve kamuda önemli bir yer tutan mazeret izni hakkında detaylı bilgiler paylaştık. İş hayatında en çok merak edilen izin türlerinden bir diğeri ise refakat iznidir. “Refakat İzni Nedir, Nasıl Alınır?” başlıklı yazımızı okuyarak bu izin türü hakkında da detaylı bilgi edinebilirsiniz.