Bireysel Emeklilik Nedir?

Çalışanlar; yaşa, cinsiyete, işe giriş tarihine göre belirlenen prim gün sayısını yani hizmet süresini doldurduktan sonra emekli olabilir. Emekli olan çalışan ise Sosyal Güvenlik Kurumundan emekli aylığı almaya hak kazanır. Ancak emekli aylığı olarak belirlenen meblağ, kişilerin çalıştıkları süre boyunca alıştıkları hayat standardını sürdürmeye yeterli gelmeyebilir. İşte, böyle bir durumda çalışanların emeklilik dönemlerine katkı sağlayan BES yani bireysel emeklilik sistemi devreye girer. 

Bireysel emeklilik, kişilerin emeklilik dönemi için birikim yapabildikleri ve devlet katkısı ile desteklenen özel bir emeklilik sistemidir. Ayrıca 2017 yılında yapılan yasal düzenleme sonucunda otomatik BES adı ile 45 yaşını doldurmamış tüm kamu ve özel sektör çalışanlarının işverenler tarafından bireysel emeklilik sistemine dahil edilmesi için uygulama başlatılmıştır. Yani otomatik BES ile her çalışan, bireysel emeklilik sistemine otomatik olarak katılabilir. Peki, bireysel emeklilik sistemi size neler sunar?

Bu sorunun cevabını verebilmek için bireysel emeklilik sisteminin işleyişine ve avantajlarına bakmakta fayda var. O halde tüm detayları ile bireysel emeklilik nedir, incelemeye başlayalım.

Bireysel Emeklilik Sistemi Nasıl Çalışır?

Bireysel emeklilik sistemi, çalışanların emeklilik dönemleri için birikim yapmalarını sağlayan bir sistemdir. Bu sistemde de kişi, yapacağı birikim planını ve bütçesine göre ödeme yapacağı tutarı kendi belirler. 

Genel olarak sistemin işleyişi de kişilerin bireysel emeklilik hesaplarına aylık veya toplu olarak belirli miktar para yatırılması ile başlar. Sonrasında devlet katkısı payı da ekleneceği için yatırdıkları para değerlenerek birikir. Bu özel emeklilik sisteminde emekli olmaya hak kazanmak için de sistemde minimum 10 sene kalınması ve 56 yaşının doldurulması gerekir. 

Otomatik BES uygulamasında ise çalışanların işveren tarafından bireysel emeklilik sistemine katılımı yapılır. Otomatik BES için ödenmesi gereken asgari tutar da çalışanların prime esas kazançlarının %3’ü oranında olmalıdır. Çalışanın kazancına göre belirlenen tutar, her ay çalışanın maaşından kesilerek BES hesabına aktarılır. 

Ancak tabii ki çalışan, işveren tarafından kendi adına açılan bu BES hesabını kapatabilir. Bireysel emeklilik iptali için 2 ay içerisinde çalışan Otomatik BES’ten ayrılma hakkını kullanarak o süreçte ödediği katkı paylarının tamamını geri alabilir. 

Kimler Bireysel Emeklilikten Faydalanabilir? 

Bireysel emeklilik sisteminden sadece çalışanlar değil, geleceği için yatırım yapmak isteyen herkes yararlanabilir. Bireysel emeklilik sistemine katılım koşullarında bir yaş sınırı veya çalışma şartı aranmaz. 18 yaşından küçük kişiler de yasal temsilcileri aracılığıyla sisteme katılabilir. 

Ancak otomatik BES, çalışan sayısı 5 ve üzerinde olan tüm işverenler için zorunlu bir uygulama olup işverenlerin çalışanlarını sisteme dahil etmeleri gerekir. Çalışan, 2 ay içerisinde cayma hakkını kullanıp sistemden çıksa bile farklı bir işverenle sözleşme yapması halinde yeniden sisteme dahil edilir. Yani bu uygulama işverenler için zorunlu bir uygulama olduğu için çalışanların bireysel emeklilik sisteminden otomatik olarak faydalanmaları sağlanır. 

Bireysel Emeklilik Sisteminin Avantajları Nelerdir? 

Bireysel emeklilik sisteminin hem yatırılan paranın değerlenmesi hem de emeklilik dönemine maddi katkı sağlaması açısından pek çok avantajı bulunur. Bu avantajları ise şu şekilde sıralamak mümkün: 

• Bireysel emeklilik sistemine yatırılan paraya %30 devlet katkısı uygulanır. Bu nedenle bireysel emeklilik sadece bir para biriktirme hesabı değil, aynı zamanda paranın  devlet katkısı ile daha çok değerlendiği bir sistemdir. 
• Çalışma döneminden sonraki dönemler için birikim yapmayı kolaylaştırır. Kişinin mevcut yaşam standardını düşürmeden küçük yatırımlar ile daha büyük birikimler elde etmesine olanak sağlar.
• Tabii ki hayatın her döneminde finansal durum sabit kalmayabilir. Böyle bir durumda kişilere diledikleri zaman hesaba para aktarmayı durdurabilme veya yatırdıkları payı yapılandırma kolaylığı sunulur. 
• Emeklilik için ek gelir sunan bu sistem ile kişi dilerse birikimini toplu olarak alabilir ya da belirli bir ödeme planı oluşturarak tıpkı emekli maaşı gibi aylık olarak çekebilir. 

Tüm bu avantajları sayesinde bireysel emeklilik sistemine, kişilerin gelecekleri için yaptığı verimli bir yatırım demek mümkün. 

Ancak bireysel emeklilik hesabına uygulanan devlet katkısının tamamını alabilmek için sistemin şartı olan 10 yıl veya daha fazla sistemde kalmak ve 56 yaşını doldurmak şart. Daha kısa süreli sistemde kalma halinde ise kişiler, devlet katkı paylarını sistemde kaldıkları süreye göre belirli bir oranda alabilir. Bu oranlar ise şu şekilde: 

• 3 yıldan daha az sistemde kalanlar devlet katkısının %0’ını, 
• 3 ila 6 yıl arasında kalanlar devlet katkısının %15’ini, 
• 6 ila 10 yıl arasında kalanlar devlet katkısının %35’ini, 
• 10 yıl ve daha fazla kalsalar da 56 yaşından önce ayrılanlar devlet katkısının %60’ını alabilir. 

Kısacası bireysel emeklilik sistemine katılım, bir işveren açısından çalışanlara sunulacak bir yan haktan öte zorunlu bir uygulamadır. Birikim için katkı payları ise çalışanların kazançlarına göre hesaplanır ve ödeme sorumluluğu çalışanlara aittir. Ancak günümüzde pek çok işveren, çalışanların birikimlerine katkı sağlamak için yan hak olarak da bireysel emeklilik için ek katkı payı sunar. Böylece sundukları bu yan hak sayesinde çalışanların emeklilik dönemi için daha kolay birikim yapmasını sağlayarak çalışan motivasyonunu ve iş bağlılığını güçlendirirler. 

Bir işveren olarak çalışan bağlılığı için dikkat etmeniz gerekenleri öğrenmek ve yan haklar dışında çalışan bağlılığını etkileyen faktörleri keşfetmek için “Çalışan Bağlılığı Nasıl Sağlanır?” yazımızı okuyabilirsiniz. 

Sıkça Sorulan Sorular 

Son olarak bireysel emeklilik sistemi ile ilgili sıkça sorulan soruları cevaplayalım.

Bireysel emeklilik kaç yıl ödenir? 

Bireysel emeklilik sisteminde emeklilik hakkı kazanmak için kişinin minimum 10 sene sistemde kalınması ve 56 yaşının doldurulması gerekir. 

Bireysel emeklilik zorunlu mu? 

Kişilerin emeklilik döneminde ek gelir sağlaması için geliştirilmiş bir sistem olan bireysel emeklilik sisteminde gönüllü katılım esastır. Ancak 5 ve üzeri çalışanı olan işverenlerin, 2017 senesinde uygulamaya konan otomatik BES şartlarına göre çalışanlarını sisteme dahil etmesi zorunludur. Tabii ki sistemde gönüllülük esas olduğu için sisteme dahil olan çalışanlar, 2 ay içerisinde cayma haklarını kullanarak bireysel emeklilik hesaplarını kapatabilir. 

Bireysel emeklilik ne zaman başladı?

Türkiye’de bireysel emeklilik sisteminin temeli 2001 senesine dayanır. Çünkü Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu 28 Mart 2001 tarihinde kabul edilip 7 Nisan 2001 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 

Bireysel emeklilik nasıl yapılır? 

Bireysel emeklilik imkanı sağlayan şirketler arasından ihtiyaçlarınıza uygun seçeneğe başvurarak bireysel emeklilik sistemine katılabilirsiniz. Ancak otomatik BES kapsamında 5 veya daha üzeri çalışanı olan işverenlerin çalışanlarını otomatik olarak sisteme dahil etmesi zorunludur.

Bireysel emeklilik yaşı nedir? 

Bireysel emeklilik sistemine katılım koşullarında bir yaş sınırı şartı bulunmaz. 18 yaşından küçük kişiler de yasal temsilcileri aracılığıyla sisteme katılabilir. 

Bireysel emeklilik parası nasıl çekilir? 

Bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazandığınızda sistemdeki birikimin tamamını toplu olarak çekebilir veya belirli ödeme planı oluşturarak aylık belirli tutarlarda da alabilirsiniz. 

Bireysel emeklilik ömür boyu maaş veriyor mu?

Bireysel emeklilik sisteminden emekli olan kişiler, birikimlerini toplu olarak alabileceği gibi maaş ödemesi gibi bir ödeme planı da yapabilir. Böylece ömür boyu veya seçtikleri süre boyunca bireysel emeklilik birikimlerinden ödeme alabilir.