Haklı Fesih Nedir, Şartları Nelerdir?

Haklı fesih, iş ilişkisinde tarafların sözleşme hükümlerine uyması ve dürüstlük kurallarına uygun davranması gerektiği prensiplerine dayanır. Fesih, işten çıkma veya çıkış terimlerini ifade eder. İşçi ya da işveren olmanız fark etmez; belirli veya belirsiz süreli iş sözleşmesinin feshi için haklı bir nedene sahip olmanız gerekir. İş akdini feshetmek istiyorsanız, öncelikle karşı tarafa haklı fesih sebeplerini bildirmeniz gerekmektedir. Bu bildiriyi yazılı olarak haklı fesih dilekçesi halinde veya sözlü olarak yapabilirsiniz. Ancak hem işveren hem de çalışanın işlemleri yazılı olarak yapması, ispatı kolaylaştırır. Haklı fesih, tazminat davaları açılabilmesinin de önüne geçer. Çünkü haklı feshedilen iş sözleşmesine ilgili iş kanunları gereği itiraz hakkınız bulunmaz.

İşveren Tarafından Haklı Fesih Nedenleri

4857 sayılı İş Kanunu’nun 25. maddesinde işverenin haklı nedenle fesih hakkının çerçevesi belirlenmiş, dört ana başlık altında ifade edilmiş ve detaylandırılmıştır. Söz konusu başlıklar v m.25’te işverenin haklı nedenle fesih hakkı aşağıda belirtildiği şekilde 4 ana başlık halinde kategorize edilmiş ve alt bentler halinde detaylandırılmıştır.

Söz konusu başlıklar ve detayları şu şekildedir:

1. Sağlık Sebepleri

• İşçinin kendi kastı veya hataları nedeniyle bir hastalığa yakalanması ya da engelli durumuna düşmesi nedeniyle art arda üç iş günü ya da bir ayda beş iş gününden fazla devamsızlık yapması
• İşçinin yakalandığı hastalığın tedavi edilemez durumda olduğu ve işyerinde çalışmasının sakıncalı oluşunun sağlık kurulu tarafından saptanması 

hâllerinde, işveren tarafından haklı nedenle iş sözleşmesi feshi yapılabilir.

2. Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Uymayan Hâller

• İşçinin iş sözleşmesi yapıldığı dönemde bu sözleşmedeki esaslı noktalardan birisine dair gerekli vasıflar ya da şartlar kendisinde bulunmadığı hâlde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek ya da gerçeğe aykırı bilgiler ve sözler söyleyerek işvereni yanıltması 
• İşçinin işverenin ya da aile üyelerinden birisinin şeref ve namusuna dokunacak sözler söylemesi veya davranışlarda bulunması ya da işverene dair şeref ve haysiyeti yaralayıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması 
• İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması
• İşçinin işverene veya onun aile üyelerinden birine ya da işverenin başka bir işçisine sataşması, işyerine sarhoş veya uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması
• İşçinin işverenin güvenini kötüye kullanması, hırsızlık yapması, işverenin meslek sırlarını açıktan paylaşması gibi doğruluğa ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması
• İşçinin işyerinde yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyecek bir suç işlemesi
• İşçinin işverenden izin almadan veya haklı bir sebebe dayanmadan peş peşe iki iş günü veya bir ay içinde iki kez herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü ya da bir ayda üç işgünü süresinde işine devam etmemesi
• İşçinin yapmakla sorumlu olduğu görevler kendisine hatırlatıldığı hâlde yapmamakta ısrar etmesi
• İşçinin kendi isteği ya da savsaklaması nedeniyle iş güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan ya da malı olmasa da işyerinde bulunan makineleri, tesisatı ya da başka eşya veya maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması

durumlarında işverenin haklı sebeple fesih hakkı doğar.

3. Zorlayıcı Sebepler

İşçinin işyerinde bir haftadan fazla süre çalışmaktan alıkonduğu zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması durumunda işveren haklı sebeple iş sözleşmesini feshedebilir.

4. İşçinin Gözaltına Alınması / Tutuklanması

İşçinin gözaltına alınma veya tutuklanması gibi hâllerdeki devamsızlığı İş Kanunu’nun 17. maddesinde yer alan bildirim süresini aştığı takdirde işveren, haklı nedenle iş sözleşmesini feshedebilir.

 İşçi Tarafından Haklı Fesih Nedenleri

İşçinin, sözleşmesini haklı nedenle feshedebileceği hâller de vardır. Bu hâller şu şekilde listelenebilir:

• İşin yapılması, işin niteliğinden kaynaklı sebep veya sebeplerle işçinin sağlığı ya da yaşayışı için tehlikeliyse
• İşçinin sürekli olarak yakınen veya doğrudan buluşup görüştüğü işverenini ya da başka bir işçi bulaşıcı hastalık veya işle bağdaşmayan başka bir hastalığa tutulmuş ise
• İş sözleşmesi yapılırken işveren sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış nitelikler belirtme, gerçeğe aykırı şartlar gösterme ve yanlış bilgiler vererek işçiyi yanıltmış ise
• İşveren işçiye ya da ailesinden birisine şeref ve namusa dokunacak sözler söylüyor ya da bu tarz davranışlarda bulunuyor ise
• İşveren işçiye ya da ailesinden birisine sataşıyor, bu kişilere gözdağı veriyor, işçiyi ya da ailesinden birisini illegal davranışlara özendiriyor, kışkırtıyorsa
• İşveren işçi veya ailesine karşı hapis cezası gerektiren bir suç işlemişse
• İşveren işçiye cinsel tacizde bulunmuşsa
• İşçinin işyerinde diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirdiği hâlde gerekli önlemlerin alınmaması 
• İşçinin ücretinin kanun ve sözleşme şartlarına uygun olarak ödenmemesi
• İşçiye ırk veya cinsiyet kaynaklı ayrımcılık veya mobbing yapılması
• İşçiye yıllık izninin kullandırılmaması

hâllerinde, işçinin haklı sebeple fesih hakkı doğar. 

Haklı Fesih İçin Zaman Aşımı 

İş Kanunu’nun 26. maddesi uyarınca iş sözleşmesinin haklı nedenle fesih süresi, feshe neden olayın öğrenildiği günden itibaren altı iş günüdür. Öğrenme günü sayılmaksızın, takip eden altıncı iş gününün sonunda kanunen haklı nedenle fesih süresi dolar. Altı iş günü süresinde hafta sonu tatili ve resmî tatil günleri dahil edilmez.

Haklı fesih nedeni devamlılık arz ediyorsa, altı günlük süre işlemeye başlamaz. Örneğin, ücretinin ödenmemesi nedeniyle haklı fesih uygulayacak olan bir işçi için her gün günlük süre başlangıcı olsa da ücret ödememe eylemi devam ettiği için altı günlük hak düşürücü fesih süresi her defasında yenilenecektir.

Haklı Fesihte İşçi Hakları

Haklı fesih işleminde işçi kıdem tazminatı, yıllık izin ücreti, fazla mesai alacağı gibi ücret haklarını talep edebilir ve bunların yanı sıra işsizlik maaşı ödeneği almaya hak kazanır. İş akdini kendisi feshettiği için ihbar tazminatı alamaz.

Haklı Fesihte İşveren Hakları

İşveren haklı fesih uyguladığı takdirde işçi, iş kanununda yer alan herhangi bir iş güvencesinden faydalanamaz. İş Kanunu’nun 25. Maddesinde yer alan haklı nedenlerle iş sözleşmesini fesheden işveren, ön süreç tanımak zorunda olmadığı için işçinin ihbar tazminatı hakkı dahi bulunmaz.

İşyerlerinde en büyük sorunlardan birisi, kuşak çatışmaları. Kolay çözüme kavuşturulacak pek çok problem, kuşakların birbirini anlayamaması nedeniyle çok daha büyümekte ve çözümsüz hâle ulaşabilmekte. “Yeni Kuşaklarla Verimli Çalışmak İçin Neler Yapmalıyız?” içeriğimizi okuyarak farklı kuşaklar ile işyerinde daha verimli çalışmanın yollarını öğrenebilirsiniz.